SUYA YAZDIKLARIM

  Heybeliada Günlüğü, Lozan konuşmaları… Bilsay Kuruç: “ Lord Curzon mezarında ters dönmüştür… İngiliz Kralı 8. Edward, Atatürk’ün ayağına geldi…” “ Ne şanslıyım ” diyorum kendi kendime. Kısa süre önce Lozan ’daydım, elimde İsmet İnönü’nün Hatıratı, Bilal Şimşir’in Lozan Günlüğü,  Türkiye Cumhuriyetinin “tapu senedi” sayılan antlaşmanın aylar boyu müzakere edilip sonunda imzalandığı adresleri karış karış  dolaştım, o günleri hayalimde canlandırmaya çalışıp durdum. İzlenimlerimi kaleme aldığım sırada, İsmet İnönü’nün torunu sevgili Gülsün Bilgehan’dan bir mesaj ulaştı,  -“ Heybeliada’da İnönü Evi Müzesi’nde, 102. Yılında Lozan Barış Konferansı ve Antlaşması konuşulacak… Etkinliğin baş konuşmacısı Prof Dr. Bilsay Kuruç... Bundan ala davet mi olur? Vapura atladığım gibi ulaştım Heybeliada’ya… Güzelim manolyalar, sarmaşıklar, adını sanını bilmediğim rengarenk çiçeklerle güllerin arasından geçip, hafif bir yokuşu tırmanıp, vardım İnönü Evi’ne… Sıcağa rağmen müze-ev hıncah...

İsmet İnönü ’nün izlerini aramayı sürdürüyorum, Beau Rivage Palas, d’Oucy Şatosu ile Paix Otelindeki görüşmeler artık geride kaldı,  bu kez Lausanne Palace ’tayız. İsmet Paşa artık yalnız değil, eşi Mevhibe Hanım la birlikte Leman Gölü kıyısındaki sevimli küçük kentteki bu otelde üç ay geçiriyor. Lozan ’da yapılan görüşmelerin ilk etabında, Osmanlı Borçları, Türk-Yunan Sınırı, Boğazlar, Musul, Azınlıklar ve Kapitülasyonlar başlıkları uzun uzun tartışılmış, kapitülasyonların kaldırılması , İstanbul ' dan yabancı askerin çıkarılması ve Musul üzerinde bir uzlaşma zemini oluşmayınca,  İnönü  4 Şubat 1923 günü, Lozan’dan ayrılıp Türkiye’ye dönmüştü. 4 ay süren zorlu süreçte memleketten, özellikle de eşi Mevhibe Hanımdan uzak kalmak  İsmet İnönü’yü yormuştu, mektuplarında bunu çok kez dile getiriyordu: (*) …İki gözüm Mevhibe’ciğim  Bir mektubunu aldım. Bilsen ne kadar sevindim. Her gün her hafta mektup yazsan ne kadar iyi edersin niçin yazmıyorsun anlamıyorum. Me...

  Cenevre ’deyiz, çok heyecanlıyım, asıl isteğim  Lozan ’a ulaşmak, tarihi kenti baştan başa dolaşmak, bir asır öncesini hayalimde canlandırmak, o anları yaşamak.  -İsmet İnönü’nün Hatıratı (*) var elimde. Her sözcüğünde durup, irdelerken, kimi zaman takılıp kalıyorum, farklı kaynakları açıp kapatma maratonundayım. Bir gazeteci için bu saplantı doğal değil mi? Lozan Antlaşmasının üzerinden yüzyıl geçmiş olsa da, T.C. adına görüşmeleri yürüten devlet adamı İsmet İnönü ’nün izlerine acaba orada rastlayabilecek miyim?  Cumhuriyetin İkinci Cumhurbaşkanı, İlk Başbakanı İsmet İnönü, Lozan’ı aylar boyunca mesken tutarken, hangi semtlerde, binalarda, toplantı salonlarında bulunmuş, kendisini akşamları oteline geri götüren otomobille caddeleri, sokakları katederken neler yaşamıştı?  Lozan Polis Müdürü Jaquiard , İsmet Paşa’ya gelip, otomobilden Türk Bayrağının kaldırılmasını neden istemişti: -Paşa hazretleri, Ermeni çetelerinin size bir suikast yapacaklarını biz de ha...